Cultivating Change: Farmer-Centered Extension Innovations by a Dedicated Officer in Kerala

K.P. Jayarajan stands as a shining example of what an Agricultural Extension Functionary can achieve when commitment meets innovation.

Foreword

Agricultural science has made tremendous progress in recent decades. However, the true success of scientific advancements depends on their timely delivery to farmers—the ultimate users of technology. Recognising this critical gap, Shri. K. P. Jayarajan, a dedicated extension professional in the Department of Agriculture, Kerala, implemented a series of farmer-friendly, need-based extension innovations across multiple regions without waiting for any approved projects or financial aid from the government.

This blog presents those initiatives as models for rethinking agricultural development at the grassroots.

Career Summary

• Began career as Agricultural Officer, Pepper Package Project, Kolayad (1980).

• Retired as Project Director, ATMA, PAO Office, Thiruvananthapuram (2014).

  Awards and Recognition

• Karshaka Mithra Award

  Best Agricultural Officer of Kerala (1997)

• Third Best Deputy Director of Agriculture, Kerala (2013

  Publications

• Authored over 500 articles on agriculture in leading newspapers and magazines.

• Published 10 booklets on key agricultural topics and distributed them to farmers free of cost.

  Professional Roles

• Served as President and Secretary of the Association of Agricultural Officers, Kannur District, during multiple terms.

  

  Receiving Karshakamithra Award from Sri. Krishnan Kaniyamparambil, the then Minister for Agriculture

Parallel Pathways in Agricultural Development: Farmer-Centred Extension Innovations from Kerala

1. Utsavathottangal – Festival Gardens

Dharmadom Panchayat, Kannur

The Utsavathotangal initiative was conceived to address a unique, culturally rooted challenge in Dharmadom Panchayat. During the annual festival at Andallur Kavu, it is customary to offer Palayankodan bananas to guests and devotees. Traditionally, this required the panchayat to import several tonnes of banana bunches every year. Recognising this dependency, the programme was designed to build local production capacity and community-level self-sufficiency.

 The Utsavathottangal was inaugurated by Sri C. A. George, the then Joint Director of Agriculture, in the gracious presence of the late Sri R. Haley, former Director of Agriculture.

Objectives and Approach

The project aimed to produce the entire festival requirement within the panchayat itself. To achieve this:

• Banana plantlets (minimum five per household) were distributed across all homes.

• Scientific cultivation leaflets and timely inputs such as fertilisers and support materials were provided.

• Plantlets were sourced in bulk from PASS, Pazhakulam (Pathanamthitta) to ensure uniform quality.

Implementation and Participation

The initiative received enthusiastic public participation, with households actively engaging in cultivation and care. Officers guided farmers on crop management, ensuring healthy bunch development before the festival season.

Impact and Significance

The project was notable for two important reasons:

1. The panchayat became fully self-reliant, meeting its entire festival demand for Palayankodan bananas locally.

2. It was implemented without any expenditure from the government, showcasing an efficient, community-driven extension model.

The success of Utsavathottangal made it a model for crop-based community action, demonstrating how a culturally significant need can drive scientific cultivation and localised production planning.

2. Harithavidyalayam (Integrated Pest Management Field School)

Mayyil & Edakkad Block Panchayats, 1999

The Harithavidyalayam initiative was a reimagined, field-based learning programme aimed at strengthening farmers’ understanding of integrated pest management (IPM). Although the concept of a Farmers’ Field School (FFS) existed, its implementation was often mechanical and disconnected from real-time field ecology. Harithavidyalayam brought scientific observation, decision-making and ecosystem learning directly into the farmer’s field.

Objectives and Approach

The programme selected specific paddy field clusters in each panchayat and established weekly early morning sessions where farmers and officers practised hands-on field ecology.

Each session followed a structured method:

• Recording weather patterns, water levels, crop stage, weed intensity, and microclimate observations.

• Using sweep nets to collect insects from different canopy levels.

• Classifying insects into pests, beneficials, and neutrals.

• Assessing pest–predator balance before suggesting any control action.

  

Implementation and Learning Experience

Every week at 7 AM, officers and selected farmers gathered directly in the field for about an hour. Through continuous observation and guided discussions, farmers developed a clear understanding of ecological thresholds, pest life cycles, and natural enemy dynamics.

Haritha Vidyalaya -Mayyil Late Mrs, T. Bindu, the then Agricultural Officer can also be seen

Impact and Significance

The Harithavidyalayam model:

1. Helped farmers make rational, ecology-based pest management decisions.

2. Strengthened the scientific credibility of extension staff.

3. Provided one of the earliest practical demonstrations of experiential IPM learning in Kerala (1999).

The term Harithavidyalayam, now commonly used, was first applied in this programme, making it a pioneering effort in participatory crop-ecology learning.

3. Agricultural Technology Bank

Edakkad Block Panchayat

The Agricultural Technology Bank was designed to address a chronic gap in extension systems — the limited opportunity for officers to update and consolidate new scientific knowledge. This initiative was also implemented without any expenditure from the government. It created a structured platform for continuous internal learning within the department.

Objectives and Approach

Each Krishi Bhavan in the block was assigned one or two topics. Officers collected comprehensive information from research publications, departmental resources, and field experiences.Once every month, all Agricultural Officers and Assistants met for a Technology Bank session where:

• Officers presented their topics.

• Doubts and questions were openly discussed.

• Practical field issues were addressed collectively.

Implementation Dynamics

Unlike conventional trainings that relied on external experts, this programme positioned officers themselves as knowledge creators and disseminators. It cultivated a culture of curiosity, teamwork, and shared learning.

Impact and Significance

The Technology Bank:

1. Increased the technical confidence of field staff.

2. Improved the quality of advisory services provided to farmers.

3. Strengthened the extension system from within, ensuring that new technologies actually reached the field.

It remains a model for low-cost, high-impact knowledge management in agricultural extension.

4. Gramasamruddhi (Sustainable Agriculture Promotion Programme)

Irikkur Block Panchayat

Gramasamruddhi was a comprehensive programme aimed at promoting sustainable agricultural practices, organic inputs, and paddy field conservation. It emphasised awareness creation, capacity building, and farmer-friendly publications.

Objectives and Approach

The programme focused on:

• Encouraging organic farming and sustainable soil nutrition.

• Conducting seminars, discussion classes, and farmer conventions.

• Revitalizing local agricultural leadership.

• Supporting paddy conservation in water-scarce and transition zones.

Publications

As part of the programme, the following two books were published.

• Gramasamruddhi

• Samruddhi 2000

  Several other easy-to-read farmer booklets were also published and distributed freely under various programmes

• Marakkalle Athallam

• Pachakkari Samruddhi

• Nellkrshi Labhakaramaakkaam

• Jaivika Karshakar Ariyan

• Utsavathotangal

• Haritham

• Nalla Mannu

• Mazhavellakkoyithu

These publications played a major role in spreading scientific messages among farmers.

Impact and Significance

The programme:

1. Sparked a revival of interest in sustainable agriculture.

2. Strengthened farmer groups and leadership.

3. Created a template for community-oriented, environmentally responsible farming.

5. Haritha Sangham (Vegetable Development Programme)

Irikkur Block, 1997

To expand vegetable cultivation and mobilise community participation, the Haritha Sangham programme of the department was implemented in its letter and spirit. Local groups took responsibility for coordinated vegetable production within their regions.

Implementation and Recognition

The Kandakkai Haritha Sangham of Mayyil Panchayat became a state-level model when it was selected as Kerala’s Best Haritha Sangham in 1997.The award was presented by the then Chief Minister, Shri. E. K. Nayanar.

Impact and Significance

• The programme triggered a major agricultural resurgence in Mayyil.

• Several new farmer leaders emerged from the initiative.

• It demonstrated the power of collective action in boosting local vegetable production.

  

  Farmers honouring Sri. Jayaraj. Sri.T.K. Balakrishnan,, the present MD of Mayyil Rice Producer Company can be seen

6. Farm Card (Comprehensive Farmer Database System)

Kariyad Krishi Bhavan, 1988

Long before digitisation was common, the Farm Card initiative created a systematic method to record and track farmer details and benefits within a panchayat.

Objectives and Approach

The Farm Card captured:

• Land extent and survey numbers

• Cropping patterns

• Annual crop details

• Benefits received from the department

Camps were organised jointly with the Village Office and Panchayat to ensure that every farmer received a Farm Card with a unique registration number.

Impact and Significance

The initiative:

1. Reduced repeated paperwork such as submitting tax receipts.

2. Enabled quick verification of farmer eligibility.

3. Streamlined the delivery of schemes and inputs.

4. Marked one of the earliest systematic farmer-data initiatives in Kerala’s extension history.

7. Kathirur Jaivagramam (Organic Village Programme)

Kathirur Panchayat

Inspired by the Bio-Village model of the M. S. Swaminathan Research Foundation, the Kathirur Jaivagramam project promoted sustainable agriculture while preserving the area’s traditional agrarian culture.

Objectives and Approach

The programme included:

• Ensuring availability of organic inputs locally.

• Promoting composting, earthworm units, and biogas plants.

• Distributing vegetable seed packets and planting materials for homestead cultivation.

• Supporting green manuring and intercropping.

• Establishing school vegetable gardens.

• Conducting panchayat-level seminars on ecological farming.

Impact and Significance

The project strengthened the foundation for ecological farming and demonstrated that local self-sufficiency in organic inputs is achievable at the panchayat level.

8. Friends of Rice Fields (Vayalelakalude Changathimar)

Edakkad Block Panchayat

This unique programme was designed to reconnect school students with paddy cultivation, aiming to revive their understanding and appreciation of rice ecosystems.

Objectives and Approach

• Selected schools were encouraged to cultivate paddy plots.

• Students recorded field events throughout the crop season.

• Experience-sharing sessions were organised to deepen learning.

• 

  Friends of Rice Fields in Edakkad Block

Impact and Significance

The programme:

1. Helped students develop an emotional and ecological connection to paddy fields.

2. Served as an early model for experiential agricultural learning among children.

3. Reinforced the cultural and environmental significance of rice cultivation.

Receiving Kerala's Best Deputy Director of Agriculture (Third) Award from Sri.K.P. Mohanan, the then Minister for Agriculture

Among the above initiatives of K.P. Jayarajan, Harithavidyalayam and Haritha Sangham were the only programmes that received government funding

K. P. Jayarajan was honoured by the Government of Pondicherry for his contributions.

All these innovations were implemented even before the launch of Janakeeyaasoothranam (People’s Planning). Together, they offer an important lesson: initiatives rooted in local potential - rather than confined to departmental schemes - can bring remarkable benefits to the agricultural sector.

കാർഷിക വികസന വഴിയിലെ സാമാന്തര സഞ്ചാരങ്ങൾ...

അനുദിനം വികസിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുന്ന ശാസ്ത്രലോകത്ത് കാർഷിക മേഖലയുടെ സംഭാവനകൾ ചെറുതല്ല. കൃഷി ആധുനികമാക്കാനും ലാഭകരമാക്കാനും കാലാവസ്ഥാ സൗഹൃദമാക്കാനും പരിസ്ഥിതി ബന്ധുവാക്കാനും എളുപ്പമാക്കാനും സഹായിക്കും വിധം ശാസ്ത്രം എപ്പോഴും കൃഷിക്കാരുടെ മുന്നിൽ നടന്നിട്ടുണ്ട്. ഈ കഴിഞ്ഞ വർഷങ്ങൾക്കിടയിൽ ഒട്ടേറെ അറിവുകളാണ് കൃഷിശാസ്ത്രം മുന്നോട്ടുവച്ചത്. ഭാഗ്യശാലികളായ കർഷകർ അവയൊക്കെ തന്നെ പ്രയോജനപ്പെടുത്തിയിട്ടുമുണ്ട്. ഭാഗ്യശാലികൾ എന്നതുകൊണ്ട് ഉദ്ദേശിച്ചത് ഈ അറിവുകളൊക്കെ തന്നെ എല്ലാ കർഷകരിലും എത്തിച്ചേർന്നിട്ടില്ല എന്നുള്ള ഒരു യാഥാർത്ഥ്യം ഉൾക്കൊണ്ടുകൊണ്ടാണ്. സാങ്കേതിക ഗവേഷണ സ്ഥാപനങ്ങളിൽ നിന്ന് ഉരുത്തിരിഞ്ഞു വരുന്നതും കൃഷിയിടങ്ങളിൽ പ്രയോഗിക്കേണ്ടതുമായ കാർഷിക വിജ്ഞാനങ്ങൾ യഥാസമയം കർഷകരിൽ എത്തിച്ചേരുന്നുണ്ടോ എന്നുള്ളത് പരിശോധിക്കപ്പെടേണ്ടതുണ്ട്. ഇതിന് പ്രധാന കാരണം സാങ്കേതിക വിദ്യകൾ കൃഷിക്കാരിൽ എത്തിക്കേണ്ട കൃഷി ഉദ്യോഗസ്ഥന്മാർ പദ്ധതി നടത്തിപ്പിലും മറ്റു പ്രവർത്തനങ്ങളുമായി തളക്കപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു എന്നുള്ളതാണ്. കൃഷിക്കാരെ കാണാനും ആശയവിനിമയം നടത്താനും അവർക്ക് സമയമില്ലാതായിരിക്കുന്നു.

ഇതാ ഒരു മാതൃക ...

കൃഷി സാങ്കേതികവിദ്യ കർഷകരിൽ എത്തിക്കാനായി നൂതനവും വ്യത്യസ്തവുമായ കുറെ പദ്ധതികൾ തന്റെ സേവന കാലത്ത് നടപ്പിലാക്കിയ ഒരു ഉദ്യോഗസ്ഥന്റെ നേർ അനുഭവങ്ങളാണ് ഇവിടെ കുറിക്കുന്നത്. നടപ്പ് പദ്ധതികൾ വിജയകരമായി നടപ്പിലാക്കുന്നതോടൊപ്പം തന്നെ നൂതന കൃഷി സാങ്കേതികവിദ്യകളും പ്രാദേശിക ആവശ്യകതകൾ അനുസരിച്ചിട്ടുള്ള പരിപാടികളും ( Need based programmes ) ആ പ്രദേശത്തെ കർഷകരും കൃഷി ഉദ്യോഗസ്ഥരുമായി ചർച്ച ചെയ്ത് ആവിഷ്കരിച്ച് നടപ്പിലാക്കിയതിനുള്ള ഉദാഹരണങ്ങളാണ് ഇനി പറയുന്നത്.

1. ഉത്സവത്തോട്ടങ്ങൾ

കണ്ണൂർ ജില്ലയിലെ ധർമ്മടം പഞ്ചായത്തിൽ കൃഷി ഓഫീസർ ആയിരിക്കുമ്പോൾ ആവിഷ്കരിച്ച് നടപ്പിലാക്കിയ പദ്ധതിയാണ് ഉത്സവത്തോട്ടങ്ങൾ. പഞ്ചായത്തിലെ പ്രസിദ്ധമായ ക്ഷേത്രമാണ് അണ്ടല്ലൂർക്കാവ്. ഈ ക്ഷേത്രത്തിലെ ഏറ്റവും പ്രധാനപ്പെട്ട നിവേദ്യം പാളയൻകോടൻ പഴവും മലരും പഞ്ചസാരയും മറ്റും ചേർത്തതാണ്. ഉത്സവകാലത്ത് എല്ലാ വീടുകളിലും എത്തുന്ന അതിഥികളെ ഈ നിവേദ്യം നൽകിയാണ് സ്വീകരിക്കുക എന്നത് ഒരു ആചാരമാണ്. ഇതിനായി ടൺ കണക്കിന് വാഴക്കുലകളാണ് ഉത്സവകാലത്ത് ധർമ്മടം പഞ്ചായത്തിൽ ഇറക്കുമതി ചെയ്യുക. ഈയൊരു അവസ്ഥക്ക് അറുതി വരുത്താനും ഉത്സവകാലത്ത് പഞ്ചായത്തിലേക്ക് ആവശ്യമായിട്ടുള്ള വാഴപ്പഴം ( പാളയംകോടൻ ) പഞ്ചായത്തിൽ തന്നെ ലഭ്യമാക്കുവാനും ഉദ്ദേശിച്ചുള്ളതായിരുന്നു ഈ പദ്ധതി. പഞ്ചായത്തിലെ മുഴുവൻ വീടുകളിലും ഏറ്റവും കുറഞ്ഞത് 5 വാഴക്കന്നുകളെങ്കിലും വിതരണം ചെയ്യാനും അതിന്റെ ശാസ്ത്രീയ പരിപാലനം ഉറപ്പുവരുത്താനായിട്ടുള്ള ലഘുലേഖകൾ വിതരണം ചെയ്യാനും അത്യാവശ്യം വളങ്ങളും മറ്റും ലഭ്യമാക്കാനും പദ്ധതി വിഭാവനം ചെയ്തു. പത്തനംതിട്ട ജില്ലയിലെ പാസ് ( Pazhakulam Social Service Society ) എന്ന സ്ഥാപനത്തിൽ നിന്നാണ് ഇതിനായി ടൺകണക്കിന് വാഴക്കന്നുകൾ കൊണ്ടുവന്നത്. വലിയ ജനപങ്കാളിത്തത്തോടെ നടപ്പിലാക്കിയ ഈ പദ്ധതി മികച്ച നേട്ടം ഉണ്ടാക്കി. തുടർ വർഷങ്ങളിലും പഞ്ചായത്തിൽ ഈ പദ്ധതി നടപ്പിലാക്കി. എന്നാൽ പദ്ധതിക്കായി സർക്കാറിന് ഒരു രൂപ പോലും മുടക്കേണ്ടി വന്നില്ല എന്നത് പ്രധാനമാണ്.

2. ഹരിതവിദ്യാലയം

മിത്ര പ്രാണികളെയും കീടങ്ങളെയും അവ ഉണ്ടാകുന്ന ആവാസ വ്യവസ്ഥയെയും കൃത്യമായി മനസ്സിലാക്കി അതിലെ ഓരോ ഘടകങ്ങളെയും വിശകലനം ചെയ്ത് ഭൗതിക നിയന്ത്രണം, ജൈവീക നിയന്ത്രണം, യാന്ത്രിക നിയന്ത്രണം, കീടനാശിനികൾ ഉപയോഗിച്ചുള്ള നിയന്ത്രണം എന്നിവയിൽ കീടങ്ങളെ നിയന്ത്രിക്കാൻ ഏറ്റവും അനുയോജ്യമായത് ഏതെന്ന് കണ്ടെത്തി നടപ്പിലാക്കുക എന്നുള്ളതാണ്

Farmers Field School എന്ന പദ്ധതി കൊണ്ട് ഉദ്ദേശിക്കുന്നത്. എന്നാൽ ഈ പദ്ധതി നടപ്പിലാക്കുന്നത് തന്നെ പലപ്പോഴും യാന്ത്രികമായിട്ടായിരുന്നു. ഈ പദ്ധതിയുടെ സത്ത പൂർണ്ണമായും ഉൾക്കൊണ്ട് നടപ്പിലാക്കിയ പദ്ധതിയാണ് മയ്യിൽ, എടക്കാട് ബ്ലോക്ക്‌ പഞ്ചായത്തുകളിൽ നടപ്പിലാക്കിയ ഹരിതവിദ്യാലയം.

ഹരിതസംഘം - മയ്യിൽ: മികച്ച കൃഷി അസിസ്റ്റന്റ് ആയി തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ട കെ രാഘവാനെയും കാണാം....

1999 ൽ ഈ പദ്ധതി നടപ്പിലാക്കുമ്പോൾ ഇത്തരം ഒരു പ്രയോഗം ഒരുപക്ഷേ ആദ്യമായിരിക്കാം. ഇന്ന് ഹരിതവിദ്യാലയം എന്ന പ്രയോഗം സർവസാധാരണമായിട്ടുണ്ട്. ഈ പദ്ധതി നടപ്പിലാക്കാനായി ഓരോ പാടശേഖരങ്ങൾ തെരഞ്ഞെടുത്തു. തെരഞ്ഞെടുത്ത പാടശേഖരങ്ങളിൽ കാലത്ത് 7 മണിക്ക് തന്നെ കൃഷി ഉദ്യോഗസ്ഥരും തെരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ട കർഷകരും എത്തിച്ചേർന്നു. അവിടെ ഒരു മണിക്കൂറാണ് ഹരിതവിദ്യാലയം പ്രവർത്തിക്കുക. ആദ്യം അന്നത്തെ ദിവസം ചെയ്യേണ്ട പ്രധാന പ്രവർത്തനങ്ങൾ നിശ്ചയിക്കും. പിന്നീട് കയ്യിൽ കരുതിയ വീശുവലയും മറ്റു ഉപകരണങ്ങളുമായി കൃഷിക്കാരും കൃഷി ഉദ്യോഗസ്ഥരും പാടങ്ങളിൽ ഇറങ്ങുകയായി. ആദ്യം കാലാവസ്ഥ ഘടകങ്ങൾ, വയലിലെ വെള്ളത്തിന്റെ അളവ്, കളകളുടെ സാന്നിധ്യം, അന്തരീക്ഷോഷ്മാവ്, മഴ വേനൽ, വിളയുടെ ഘട്ടം, അവസ്ഥ എന്നിവയെ കുറിച്ചൊക്കെയുള്ള വിവരങ്ങൾ കയ്യിലുള്ള ഒരു നോട്ട് പുസ്തകത്തിൽ ശേഖരിക്കും. അതിനുശേഷം വീശുവലയുമായി വയലിലെ വ്യത്യസ്ത തലങ്ങളിൽനിന്ന് എല്ലാവിധ പ്രാണികളെയും ശേഖരിക്കും . ശേഖരിച്ച പ്രാണികളെ തരംതിരിച്ച് കീടങ്ങൾ, മിത്ര പ്രാണികൾ ന്യൂട്രൽസ് എന്നിങ്ങനെ തരംതിരിച്ച് ഓരോന്നിനെക്കുറിച്ചും പഠിക്കും. അതിനുശേഷം കീടങ്ങൾ ആണോ മിത്ര പാണികളാണോ കൂടുതൽ എന്ന് വിലയിരുത്തും. ഇതിനുശേഷമായിരിക്കും ആ ആഴ്ച നടപ്പിലാക്കേണ്ട മറ്റു പ്രവർത്തനങ്ങളെ കുറിച്ച് വിലയിരുത്തുക. വളപ്രയോഗം ആവശ്യമുണ്ടോ കീടനിയന്ത്രണത്തിന് ഏതു മാർഗ്ഗങ്ങൾ സ്വീകരിക്കണം എന്നിവയൊക്കെ ചർച്ചയ്ക്ക് വിധേയമാകും . കൃഷിയെക്കുറിച്ചും പരിസ്ഥിതിയെക്കുറിച്ചും കീട നിയന്ത്രണത്തെക്കുറിച്ചും ഒക്കെ കർഷകർക്ക് വലിയ പരിജ്ഞാനം ഉണ്ടാകാൻ ഒരു വിളക്കാല നീണ്ടുനിൽക്കുന്ന ഈ പദ്ധതി സഹായകരമായി.

3. കാർഷിക ടെക്നോളജി ബാങ്ക്

കാർഷിക വികസനത്തിന് ഏറ്റവും അത്യന്താപേക്ഷിതമാണ് ഫലപ്രദമായ കൃഷി വിജ്ഞാന വ്യാപന പ്രവർത്തനങ്ങൾ. കൃഷി സാങ്കേതിക മേഖലയിൽ ഉണ്ടാകുന്ന പുത്തൻ അറിവുകൾ ഏറ്റവും ഫലപ്രദമായ രീതിയിൽ കൃഷിക്കാരനിൽ എത്തിക്കുക എന്നതാണ് ഓരോ കൃഷി വികസന ഉദ്യോഗസ്ഥന്റെയും പ്രാഥമികമായ ഉത്തരവാദിത്വം. ഈ സാങ്കേതിക വിദ്യകൾ പ്രയോഗിക്കുമ്പോൾ അത്യാവശ്യമായിവരുന്ന ഉത്പാദനോപാധികളും യന്ത്രസാമഗ്രികളും മറ്റും ലഭ്യമാക്കുക എന്നത് രണ്ടാമത്തെ കാര്യം മാത്രമാണ്. എങ്കിലും ഈ പ്രാഥമികമായ കർത്തവ്യങ്ങൾ നിർവഹിക്കുന്നതിലാണ് പലപ്പോഴും കൃഷി ഉദ്യോഗസ്ഥർ പരാജയപ്പെട്ടു പോകുന്നത്. ഇത് ഉദ്യോഗസ്ഥരുടെ മാത്രം ഒരു പ്രശ്നമല്ല, മറിച്ച് ഇന്നത്തെ കൃഷിഭവനിലെ അവസ്ഥ അതിനുള്ള അനുകൂല സാഹചര്യങ്ങൾ പ്രദാനം ചെയ്യുന്നില്ല എന്നുള്ളതാണ് യാഥാർത്ഥ്യം. ഈയൊരു അവസ്ഥ മറികടക്കാനും കൃഷിസാങ്കേതിവിദ്യകൾ കൃത്യമായി കൃഷി ഉദ്യോഗസ്ഥരിലെത്തിക്കാനും അത് അതിന്റെ ആത്യന്തിക ഉപഭോക്താവായ കൃഷിക്കാരിൽ എത്തിച്ചേരുന്നു എന്നുറപ്പുവരുത്താനും സാധിക്കുമ്പോൾ മാത്രമേ കൃഷി വികസന പ്രവർത്തനങ്ങൾ വിജയിക്കുന്നുള്ളൂ. ഇത്തരമൊരു സ്ഥിതിവിശേഷം സൃഷ്ടിച്ചെടുക്കാനുള്ള ബോധപൂർവമായ ശ്രമത്തിന്റെ ഭാഗമാണ് എടക്കാട് ബ്ലോക്ക് പഞ്ചായത്ത്‌ പരിധിയിൽ നടപ്പിലാക്കിയ കാർഷിക ടെക്നോളജി ബാങ്ക് എന്ന പരിപാടി. ഓരോ കൃഷിഭവനും തെരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ടിട്ടുള്ള ഏതെങ്കിലും ഒന്നോ രണ്ടോ വിഷയത്തിൽ പരമാവധി അറിവ് ശേഖരിക്കുവാനും അത് മാസത്തിൽ ഒരു തവണ കൂടുന്ന കൃഷി ഓഫീസർമാരുടെയും കൃഷി അസിസ്റ്റന്റ്മാരുടെ സംയുക്ത യോഗത്തിൽ അവതരിപ്പിക്കുകയും അതിന് മുകളിൽ ഉണ്ടാകുന്ന ചോദ്യങ്ങൾക്കും ചർച്ചകൾക്കും ഉത്തരം പറയുകയും ചർച്ചകൾ നടത്തുകയും ചെയ്യുക എന്നുള്ളതാണ് ഈ പദ്ധതി കൊണ്ട് ഉദ്ദേശിച്ചത്. പ്രത്യേകിച്ച് വിഷയാവതാരക നൊന്നുമില്ലാത്ത ഈ പരിശീലന പരിപാടിയിൽ കൃഷിയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട എല്ലാ വിഷയങ്ങളും സംഗ്രമായി ചർച്ച ചെയ്യുകയുണ്ടായി. കൃത്യമായി എല്ലാ മാസവും കാർഷിക ടെക്നോളജി ബാങ്ക് യോഗം ചേരുകയും ഇത്തരത്തിലുള്ള ചർച്ചകൾ നടത്തുകയും ചെയ്തു. കൃഷിയിടം സന്ദർശിക്കുന്ന കൃഷി ഉദ്യോഗസ്ഥർക്ക് വലിയ ആത്മവിശ്വാസം പകരാൻ ഈ പദ്ധതി ഉപകരിച്ചു എന്നാണ് പ്രതീക്ഷിക്കുന്നത്.

4. സുസ്ഥിര കൃഷിയുടെ ആശയങ്ങൾ പ്രചരിപ്പിക്കാൻ ഗ്രാമസമൃദ്ധി

കാർഷിക മേഖലയിൽ സുസ്ഥിര കൃഷിക്കും ജൈവ ഉൽപാദനോപാധികൾക്കും നെൽവയൽ സംരക്ഷണത്തിനും പ്രാധാന്യം നൽകുന്നതിനായി ഇരിക്കൂർ ബ്ലോക്കിൽ ' ഗ്രാമസമൃദ്ധി ' എന്ന പദ്ധതി നടപ്പിലാക്കുണ്ടായി. നിശ്ചിത ലക്ഷ്യങ്ങൾ കൈവരിക്കാൻ കഴിയുന്ന രീതിയിലുള്ള ചർച്ചാക്ലാസുകളും സെമിനാറുകളും കാർഷികോത്സവവും നടപ്പിലാക്കി. പദ്ധതിയുടെ ഭാഗമായി കർഷകർക്ക് വിതരണം ചെയ്യാൻ

ഗ്രാമസമൃദ്ധി, സമൃദ്ധി 2000 മുതലായ പുസ്തകങ്ങൾ തയ്യാറാക്കി കർഷകർക്ക് സൗജന്യമായി വിതരണം ചെയ്തു.

5. ഹരിതസംഘം

1997 ൽ ഇരിക്കൂർ ബ്ലോക്കിൽ പച്ചക്കറി വികസനത്തിനായി നടപ്പിലാക്കിയ ' ഹരിതസംഘം ' എന്ന പദ്ധതിക്ക് നേതൃത്വം നൽകി. മയ്യിൽ പഞ്ചായത്തിലെ കണ്ടക്കൈ ഹരിതസംഘം ആ വർഷം കേരളത്തിലെ ഏറ്റവും മികച്ച ഹരിതസംഘമായി തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ടു. കൃഷി മന്ത്രി കൃഷ്ണൻ കണിയാം പറമ്പിൽ കൃഷി ഭവനും കൃഷിയും സന്ദർഷിച്ചു. പാടശേഖരം നേടിയ ആ അവാർഡോടുകൂടി മയ്യിൽ കാർഷിക മേഖലയിൽ വൻ കുതിപ്പ് ഉണ്ടായി. പുതിയ ഒരു നിര കർഷക നേതാക്കൾ ഉരുത്തിരിഞ്ഞു വന്നു. മികച്ച പ്രവർത്തനത്തിന് അന്നത്തെ മുഖ്യമന്ത്രി ഇ കെ നായനാരിൽ നിന്ന് മയ്യിൽ കൃഷി ഓഫീസർ ടി ബിന്ദു അവാർഡ് ഏറ്റുവാങ്ങുകയുണ്ടായി.

6. ഫാം കാർഡ്

അടിസ്ഥാന വിവരങ്ങൾ ശേഖരിക്കാനും ആനുകൂല്യങ്ങൾ നൽകാനുമായി ഇന്ന് പലവിധ കാർഡുകൾ വളരെ സുലഭമാണെങ്കിലും ഒരു പഞ്ചായത്തിലെ മുഴുവൻ കർഷകരുടെയും വിവരങ്ങൾ ശേഖരിക്കാനും കൈവശ ഭൂമിയുടെ വിസ്തൃതി, സർവ്വേ നമ്പർ, വിളകളുടെ വിശദാംശങ്ങൾ എന്നിവ ഒറ്റ രജിസ്റ്റരിൽ സൂക്ഷിക്കാനും, കൃഷിഭവനിലേക്കുള്ള ഓരോ വരവിലും നികുതി ചീട്ട് മുതലായ രേഖകൾ കൊണ്ടുവരുന്നത് ഒഴിവാക്കാനും, ലഭിച്ച ആനുകൂല്യങ്ങൾ രേഖപ്പെടുത്താനും ഉദ്ദേശിച്ചു കൊണ്ട് 1988 ൽ കരിയാട് കൃഷിഭവനിൽ നടപ്പിലാക്കിയ പദ്ധതിയാണ് ഫാം കാർഡ്. ഇത് പ്രകാരം ഗ്രാമപഞ്ചായത്ത്, വില്ലേജ് ഓഫീസ് എന്നിവരുടെ സഹകരണത്തോടുകൂടി പഞ്ചായത്തിലെ വിവിധ വാർഡുകളിൽ ക്യാമ്പുകൾ സംഘടിപ്പിച്ചുകൊണ്ട് മുഴുവൻ കൃഷിക്കാർക്കും രജിസ്റ്റർ നമ്പർ നൽകി കാർഡുകൾ വിതരണം ചെയ്യുകയുണ്ടായി.

7. കതിരൂർ ജൈവഗ്രാമം

   
   

 പോണ്ടിച്ചേരിയിൽ ഡോ: എം എസ് സ്വാമിനാഥൻ ഫൗണ്ടേഷന്റെ ജൈവ ഗ്രാമം ( Biovillage ) സന്ദർശിച്ചതിന്റെ അടിസ്ഥാനത്തിൽ തയ്യാറാക്കി നടപ്പിലാക്കിയതാണ് കതിരൂർ പഞ്ചായത്തിലെ കതിരൂർ ജൈവഗ്രാമം. ഗ്രാമങ്ങളിൽ നിലനിന്നിരുന്ന കാർഷിക സംസ്കാരവും പാരമ്പര്യവും നിലനിർത്തിക്കൊണ്ട് കാർഷിക മേഖലയിൽ സുസ്ഥിര വികസനം കൈവരിക്കുക എന്നുള്ളതായിരുന്നു പ്രോജക്ടിന്റെ പ്രധാന ലക്ഷ്യം. കൃഷിക്കാവശ്യമായ പ്രധാന ജൈവകാർഷിക ഉത്പാദനോപാധികളും ( Bioinputs ) പച്ചക്കറികളും പഞ്ചായത്തിൽ തന്നെ ലഭ്യമാക്കുക, പരമാവധി വീടുകളിൽ കമ്പോസ്റ്റ് നിർമ്മിക്കുക, മണ്ണിര കമ്പോസ്റ്റ് വ്യാപകമാക്കുക, ബയോഗ്യാസ് പ്ലാന്റുകൾ സ്ഥാപിക്കുക, ജീവാണു വളങ്ങൾ ലഭ്യമാക്കുക, പച്ചക്കറി വിത്ത് പാക്കറ്റുകൾ, ഇടവിള കൃഷിക്കാവശ്യമായ നടീൽ വസ്തുക്കൾ വിതരണം ചെയ്യുക, ശീമക്കൊന്ന വാരാചരണവും കമ്പു വിതരണവും, സ്കൂളുകളിൽ പച്ചക്കറി തോട്ട നിർമ്മാണം എന്നിവയൊക്കെ പദ്ധതിയുടെ ഭാഗമായി നടപ്പിലാക്കി. പഞ്ചായത്തിൽ ഉടനീളം ജൈവകൃഷി സംബന്ധമായ ചർച്ചാ ക്ലാസുകളും പഞ്ചായത്ത്തല കാർഷിക സെമിനാറും ഇതിന്റെ ഭാഗമായി സംഘടിപ്പിച്ചു.

8. ഫ്രണ്ട്‌സ് ഓഫ് റൈസ് ഫീൽഡ്സ് സ്കൂൾ

വിദ്യാർത്ഥികളെ നെൽകൃഷിയോട് ചേർത്തു നിർത്തുക എന്ന ഉദ്ദേശത്തോടുകൂടി എടക്കാട് ബ്ലോക്ക് പഞ്ചായത്തിൽ നടപ്പിലാക്കിയ പദ്ധതിയാണ് ഫ്രണ്ട്സ് ഓഫ് റൈസ് ഫീൽഡ്സ് ( വയലേലകളുടെ ചങ്ങാതിമാർ). ബ്ലോക്ക് പരിധിയിലെ തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ട വിദ്യാലയങ്ങളിൽ പദ്ധതി നടപ്പിലാക്കുകയും വിദ്യാർത്ഥികൾ നെൽകൃഷി ചെയ്യുകയും ഒരു വിളക്കാലം മുഴുവൻ സംഭവിക്കുന്ന കാര്യങ്ങൾ കുറിച്ചുവെക്കുകയും അനുഭവങ്ങൾ പങ്കിടുകയും പദ്ധതിയുടെ ഭാഗമായി ചെയ്തു.

സൗജന്യമായി വിതരണം ചെയ്ത പുസ്തകങ്ങൾ

1. ഗ്രാമസമൃദ്ധി

2. സമൃദ്ധി - 2000

3. നെൽകൃഷി ലാഭാകരമാക്കാൻ

4. പച്ചക്കറി സമൃദ്ധി

5. മറക്കല്ലേ അതെല്ലാം

6. ജൈവ കർഷകർ അറിയാൻ

7. ഉത്സവത്തോട്ടങ്ങൾ

. 8.ഹരിതം

9. നല്ല മണ്ണ്

10. മഴവെള്ളക്കൊയ്ത്ത്‌

മുതലായ പുസ്തകങ്ങൾ ഈ പദ്ധതികളുടെ ഭാഗമായി തയ്യാറാക്കി സൗജന്യമായി വിതരണം ചെയ്തു.

ജനകീയസൂത്രണം തുടങ്ങുന്നതിനും മുൻപായിരുന്നു ഈ പദ്ധതികൾ ഒക്കെ നടപ്പിലാക്കിയത്. കൃഷി വകുപ്പ് മുന്നോട്ട് വെക്കുന്ന പദ്ധതികൾക്കപ്പുറം പ്രാദേശിക സാധ്യതകൾ പരിഗണിച്ച് പദ്ധതികളും പ്രവർത്തനങ്ങളും നടപ്പിലാക്കിയാൽ അത് കാർഷിക മേഖലക്ക് വലിയ ഗുണം ചെയ്യുമെന്ന നല്ല പാഠം ഈ പ്രവർത്തനങ്ങൾ നമുക്ക് നൽകുന്നുണ്ട്

Unlocking Farm Mechanisation